Şah Damarı Hastalığı Nedir?

Halk arasında şah damarı olarak bilinen ‘karotis arterler’ boynun her iki tarafında yer alan atardamarlardır. Şah damarları, beyine oksijenden zengin temiz kan akımının sağlanmasından sorumludur. Beyine temiz kan taşıyan diğer damarlar boynun arka tarafında ensede bulunan ‘vertebral arter’ denilen daha küçük iki tane atardamardır. Şah damarlarının iç duvarında zamanla yağ, kolesterol atıkları, beyaz kan hücreleri ve kalsiyum birikerek damarların daralması ya da tıkanmasına şah damarı hastalığı denilir. Bu biriken maddelerin yol açtığı değişikliklere tıp dilinde ‘ateroskleroz’ ve halk dilinde ‘damar sertliği’ denilmektedir.

Şah damarı iç çeperinde ateroskleroza bağlı oluşan birikintilerin üzeri sert bir fibröz doku ile örtülüdür. Bu fibröz tabaka yırtılırsa plak içeriğindeki maddeler ya da pıhtı kan akımıyla beyine ulaşarak felce neden olabilir. Şah damarı hastalığı felç ve ölüme yol açabilecek son derece ciddiye alınması gereken bir sağlık sorunudur.

Şah Damarı Tıkanıklığı İçin Risk Faktörleri Nelerdir?

Şah damarı hastalığı oluşumu için risk faktörleri şunlardır;

• İleri yaş
• Sigara
• Yüksek tansiyon
• Kan yağları ve kolesterol düzeylerinin yüksek olması
• İnsülin direnci ve diyabet hastalığı
• Fazla kilo
• Hareketsiz yaşam
• Ailede kalp hastalığı ya da şah damarı hastalığı olması

Sağlık açısından iyi durumda olan atardamarların iç kısımları esnek yapıdadır. Sigara kullanımı, obezite gibi risk faktörlerinin etkisi sonucunda, şah damarlarının duvar kısımlarında kolesterol atıkları, yağlı maddeler, kireç kalıntıları gibi zarar verici maddeler birikir. Maddelerin uzun süreli birikmesi, plak olarak adlandırılan kireç tabakalarının oluşmasına neden olur. Bu durum, şah damarı duvarlarının esnekliğini kaybetmesine, daralmasına ve tıkanmasına neden olur.

Bu risk faktörleri dikkate alınarak, hastanın uygun yaşam tarzını oluşturması, zararlı alışkanlıklardan uzak durması, kontrollerini aksatmaması önerilir. Aksi durumlarda kişi şah damar tıkanıklığı sorununu yaşayabilir. 75 yaşın altındaki erkekler, bu yaş gurubundaki kadınlarına göre yüksek oranlarda risk altındadırlar. 75 yaş üzerindeki kadınlar, erkeklere oranla daha fazla risk altına girerler. Koroner arter rahatsızlığı bulunan hastaların, şah damarı tıkanıklığı yaşama oranı, diğerlerine göre daha yüksektir. Koroner arter rahatsızlığı yaşayanlarda birkaç yıl sonrasında, şah damarı rahatsızlığı yaşanabilir.

Risk Faktörleri İçin Alınabilecek Önlemler

Öncelikle ateroskleroz ‘damar sertliği’ sürecinden korunmak için kesinlikle sigara içmemenizi ve içiyorsanız mutlaka bırakmanızı öneririz. Eğer hipertansiyonunuz varsa doktorunuzun önerilerine uymalı ve ilaçlarınızı düzenli kullanmalısınız. Kolesterol ve kan yağlarınızın düzeyi yüksekse uygun bir diyet uygulamalı ve gerekirse ilaç kullanmalısınız. Diyabet hastalığınız varsa kan şekeriniz kontrol altında olmalı ve diyabet ilaçlarınızı düzenli kullanmalısınız. İdeal kilonuzu korumalısınız. Düzenli olarak egzersiz yapmalı ve hareketsiz bir yaşam tarzı sürmemeye dikkat etmelisiniz. Son olarak da, eğer ailenizde damar tıkanıklığı  nedenli kalp krizi, ayakda gangren ya da şah damarı tıkanıklığı nedenli felç geçiren yakınlarınız varsa mutlaka tarama amaçlı bir şah damarı ‘check up’ programından geçmelisiniz. Yukarıda belirttiğimiz risk faktörlerinin olması halinde, kişinin zaman kaybetmeden doktora başvurması, gerekli kontrollerini yaptırması gerekecektir. İzmir ilinde bulunan Doç. Dr. İlker Kiriş ile iletişime geçerek, gerekli tüm kontrollerinizi yaptırabilirsiniz.

Şah Damarı Tıkanıklığının Belirtileri

Hastalarda tıkanıklığın belli seviyelerin üzerine çıkmadığı durumlarda belirti göstermesi mümkün değildir.

Geçici iskemik ataklar şeklinde görülen belirtiler şu şekilde sıralanabilir:

• Denge kaybı, yürümede zorluk
• Bir veya iki gözde de görme kayıpları yaşanması
• Vücudun bir tarafında karıncalanma hissi, uyuşukluklar
• Bilinç kaybı
• Ani şekilde gelişen bilinç kayıpları
• Afazi ismi verilen konuşma bozuklukları
• Şiddetli yaşanan baş ağrıları
• Hafıza ile ilgili bazı problemler
• Yutmada yaşanan sorunlar, geçici iskemik atakların belirtilerin arasında yer alır.

Şah damarı tıkanıklığı Doç. Dr. İlker Kiriş tarafından yapılacak bazı görüntüleme tetkikleriyle açığa çıkarılabilir. Zaman kaybı yaşamadan doktorumuz ile iletişime geçebilir, randevu talep edebilirsiniz. Doktor tarafından tanı işlemleri gerçekleştirildikten sonra, hastalık açık veya kapalı ameliyatlar ile tedavi altına alınabilir. Teşhisin normalden geç konulması ya da gereken tedavinin yapılmaması durumunda, hastanın felç geçirme ve hatta ölüm riski vardır.